Het nieuwe museum krijgt vorm
Hoe zorg je ervoor dat het Westfries Museum gerestaureerd wordt in alle monumentale glorie, maar er toch vernieuwing en uitbreiding plaatsvindt? Architecten Boudewijn van Langen en Arné Peeters van TPAHG architecten zoeken en vinden de juiste balans, binnen de kaders sober en doelmatig.
Zo is in de voorlopige ontwerpen voor het interieur uitgegaan van materialen met een bronsachtige uitstraling. Boudewijn: “Brons heeft zowel een historische als een warme, moderne uitstraling, dat past bij zowel de monumenten als bij het nieuwe Westfries Museum. En in het ontwerp zijn de enige moderne toevoegingen aan het monumentale complex het trappenhuis en de lift naast de entree. Zij verbinden alle etages met elkaar, zodat het museum straks wel goed toegankelijk is voor bezoekers die gebruik maken van een rolstoel.” Boudewijn van Langen beantwoordt acht vragen over de voorlopige ontwerpen en bouwkundige keuzes.
Waarom is dit zo’n complexe architectonische uitdaging?
Boudewijn van Langen: “Het monumentale complex is een van de belangrijkste en meest beeldbepalende verzameling van monumenten van de stad. Het huidige Westfries Museum bestaat uit panden aan de Roode Steen, de Proostensteeg en het Achterom. Maar ook het buurpand Roode Steen 15 bevindt zich op één van de oudst bebouwde plekken van Hoorn. De panden aan de Roode Steen zijn oorspronkelijk zeven panden die afzonderlijk van elkaar aan het verzakken zijn, er sprake is van toenemende scheurvorming in de panden. Funderingsherstel is daarom dringend noodzakelijk.”
Hoe verduurzaam je dit monumentale museum?
“Het herstel van de funderingen is een investering in de toekomst van de monumenten. Datzelfde geldt voor de opdracht om de panden te verduurzamen. De bestaande installaties zijn allesbehalve duurzaam: ze zijn verouderd, geven geluidsoverlast en zijn niet voorbereid op de noodzakelijke energietransitie. Voor een monument als dit met diverse verschillende bouwconstructies en bouwmaterialen, is het verduurzamen uiteraard maatwerk.”
Hoe gaan jullie het pand Roode Steen 15 verbinden met het museum?
“Het is geen kwestie van enkele simpele doorbraken om de bestaande museumhuisvesting uit te breiden met het pand Roode Steen 15. De vloerniveaus verschillen en door de uitbreiding wordt de bestaande indeling en routing van de panden doorbroken. Er moest dan ook een nieuwe eenheid en logica in het monumentale complex worden geschapen. Als TPAHG Architecten ontwierpen we hiervoor een totaalconcept, waarin ook de restauratie-, verduurzamings- en toegankelijkheidsopdracht is meegenomen. En waar rekening is gehouden met de wensen van het museum ten aanzien van een heldere routing, specifieke museumfaciliteiten en het gebruik van ruimten.”
Hoe ziet dit totaalontwerp eruit?
“De belangrijkste ingreep is het aanbrengen van kelders onder de monumenten Roode Steen 15 en 16. Deze sluiten aan op de bestaande kelders onder Roode Steen 1, en daardoor ontstaat onder het hele complex een nieuwe etage. De kelders onder nummers 15 en 16 worden een ruimte voor tijdelijke exposities die aan alle daarvoor geldende eisen voldoet, een auditorium annex ontvangstruimte, een ruime toiletgroep ondergebracht. Dit schept op de begane grond zelf ruimte voor een nieuw entreegebied, met museumbalie, -winkel, -horeca en garderobe, dat tevens toegang geeft tot de nieuwe museumtuin. Dit entreegebied wordt vrij toegankelijk voor iedereen.”
Waarom krijgt het museum een nieuwe entree?
“Het museum krijgt een nieuwe entree omdat dit o.a. noodzakelijk is voor de toegankelijkheid van het museum voor mindervaliden. Hiervoor wordt een sparing gemaakt in de zijmuur van Roode Steen 16. Het sfeervolle voorplein, achter het monumentale achttiende-eeuwse hek, blijft hierdoor zijn functie behouden. Maar de nieuwe entree is ook nodig vanwege de plaatsing van een trappenhuis, rekening houdend met de historische waarden van het interieur, en het mogelijk maken van een ruime en overzichtelijke entree voor de bezoekers – wat nu ontbreekt.”
Er kunnen dus straks ook mensen in een rolstoel naar het museum?
“Absoluut! Het verbeteren van de toegankelijkheid is zeer noodzakelijk: het huidige Westfries Museum is namelijk nu niet toegankelijk voor mindervaliden. Er is geen lift en door de verschillende panden en historische structuren verschillen de vloeren in het museum onderling teveel van hoogte. Dit geldt zowel voor de begane grond, als voor de verdiepingen, en in Roode Steen 1 is er alleen de 17e-eeuwse spiltrap als huidige verbinding tussen de verschillende verdiepingen. De door TPAHG Architecten ontworpen bouwkundige ingrepen maken het toekomstige museum voor een groot deel toegankelijk voor bezoekers die afhankelijk zijn van een rolstoel.”
Hoe gaan jullie het museum toegankelijk maken voor iedereen?
“De belangrijkste ingrepen bestaan uit een nieuwe entree en entreegebied, plus het aanbrengen van een trappenhuis met lift op een centrale plek in het complex en het zoveel mogelijk gelijktrekken van de vloerniveaus op de verschillende etages. Waar nodig wordt een plateaulift of hellingbaan gerealiseerd om de nog aanwezige kleine hoogteverschillen voor bezoekers in een rolstoel te overbruggen. Een andere cruciale architectonische ingreep is het aanbrengen van een trappenhuis met lift op een centrale plek in het complex. Dit trappenhuis wordt aan de achterzijde van het complex ingebouwd in een bestaande sparing tussen de nummers 15 en 16. Het trappenhuis en de lift zijn een essentieel onderdeel van de nieuwe routing door het complex. Zo behouden we wel het karakteristieke kruip-door-sluip-doorkarakter van de monumenten, maar de routing wordt een stuk eenduidiger en aantrekkelijker. Deze is zo ontworpen dat een deel van de looproutes langs de gevels liggen. Hierdoor kan de bezoeker zich beter oriënteren en krijg je straks op de verschillende etages een prachtig uitzicht over de Roode Steen en het historische centrum van Hoorn.”
Hoe behoud je het historische karakter en maak je daarvan een geheel met de nieuwe gedeelten?
“Alle ingrepen die in de bestaande monumenten worden gedaan, worden zichtbaar gemaakt door het gebruik van specifieke materialen. In de voorlopige ontwerpen is gekozen voor materialen met een bronsachtige uitstraling. Brons heeft zowel een historische als een warme, moderne uitstraling, wat bij zowel de monumenten als bij het nieuwe Westfries Museum past. Daar waar nieuwe doorbraken worden gemaakt, zullen die worden gemarkeerd met een bronzen lambrisering, waarin ook allerlei voorzieningen, zoals noodverlichting en rookmelders, worden verwerkt. Zo krijgt het nieuwe museum een nieuwe uitstraling die in het verlengde ligt van monumentale karakter en vormt het één geheel.”
