Online tentoonstelling ‘Slag op de Zuiderzee’ gelanceerd
Op 11 oktober 2023 vond in de Oosterkerk in Hoorn een symposium plaats ter ere van het 450-jarig jubileum van de Slag op de Zuiderzee. Tijdens deze bijeenkomst werd een online tentoonstelling gelanceerd over deze zeeslag die zich in 1573 afspeelde voor de Hoornse kust.
De digitale tentoonstelling van het Westfries Museum bevat een schatkamer aan kleurrijke verhalen in de vorm van korte video’s, teksten, podcasts en meer. Samen geven ze op toegankelijke en interessante wijze een beeld van deze zo belangrijke periode in de geschiedenis van Nederland.
De Slag op de Zuiderzee was immers een sleutelmoment in de geboorte van Nederland en daarom niet alleen voor stad en regio, maar ook landelijk van belang. De online tentoonstelling is vanaf nu te beleven op slagopdezuiderzee.wfm.nl.
Tijdens het symposium – georganiseerd door Archeologie West-Friesland – werd allereerst het nieuwe boek en standaardwerk ‘De Slag op de Zuiderzee 1573; een ommekeer in de 80-jarige oorlog’ gepresenteerd door het Westfries Archief en Archeologie West-Friesland.
Daarnaast lanceerde directeur Ad Geerdink ook officieel de nieuwe online tentoonstelling van het Westfries Museum ‘Slag op de Zuiderzee’. In tekst, podcasts, korte docu’s en vertellingen worden hierin de gebeurtenissen uitgelicht rondom de Slag op de Zuiderzee. Vanaf de beeldenstorm in 1566, de daaropvolgende Spaanse terreur (én die van de Geuzen), de Slag op de Zuiderzee zelf, tot aan de echo’s van deze 80 jaar durende onafhankelijkheidsstrijd.
Een digitale schatkamer aan verhalen
Makers Menno van Wees van Grapefruit Moon en historicus Cees Bakker van het Westfries Museum doken op diverse manieren in de historische verhalen, met als basis het nieuwe standaardwerk ‘De Slag op de Zuiderzee 1573’. Het levert een kleurrijke verzameling op: de ‘bezoeker’ van de digitale tentoonstelling kan zijn eigen zoektocht in deze geschiedenis samenstellen.
Zo zijn er video’s bij het Westfries Archief waar archivaris Jan de Bruin vertelt over de nieuwe onderzoeken in Nederlandse en buitenlandse archieven waarin nieuwe feiten over de zeeslag boven water zijn gehaald. Er zijn gesproken brieffragmenten te beluisteren van Margaretha de Parma, plus het spotlied op de overwonnen Admiraal Bossu vertolkt door Eric Lensink.
Maar er is ook een korte reportage te zien van het huidige archeologische onderzoek op het Markermeer naar de scheepswrakken van toen. Deze toegankelijke en wetenschappelijk onderbouwde – en prachtig vormgegeven – digitale tentoonstelling geeft iedereen de mogelijkheid om vanuit elke locatie een kijkje te nemen in dit zo interessante deel van het verleden.
Ook videoserie voor de jeugd
Het Westfries Museum produceerde naast deze online tentoonstelling ook ‘Opstandig!’, een historische filmserie die de jeugd laat kennismaken met de geschiedenis van de regio. Van de beeldenstorm tot de Slag op de Zuiderzee: in zeven afleveringen en een inleiding wordt de roerige periode in West-Friesland van 1566 tot 1573 belicht.
Speciaal ontwikkeld en gemaakt door de afdeling educatie van het Westfries Museum. Het leverde een leerzame en leuke serie op waarin vele acteurs en re-enactors meespelen om de geschiedenis op toegankelijke wijze in beeld te brengen.
De video’s met bijbehorende werkmappen zijn bestemd voor de bovenbouw van het basisonderwijs. Ze leiden samen tot een werkstuk over de gebeurtenissen van 450 jaar geleden en zijn vanaf 13 oktober gratis te downloaden via https://slagopdezuiderzee.wfm.nl/educatie/
- De online tentoonstelling Slag op de Zuiderzee van het Westfries Museum is vanaf nu te zien op slagopdezuiderzee.wfm.nl. Kijk hier de trailer: slagopdezuiderzee.wfm.nl/trailer/
- De educatieve videoserie Opstandig! van het Westfries Museum is vanaf 13 oktober te downloaden via https://slagopdezuiderzee.wfm.nl
- Het boek ‘De Slag op de Zuiderzee 1573; een ommekeer in de 80-jarige oorlog’ is een uitgave van Uitgeverij Noord-Holland in samenwerking met de Stichting Vrienden van het Westfries Archief en is te bestellen via uitgeverijnoordholland.nl.
Linschoten-Penning 2023 voor website Pala
Op zaterdag 24 juni ontving het Westfries Museum in Hoorn de Linschoten-Penning 2023 voor de online tentoonstelling ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’. Deze prijs wordt uitgereikt aan een organisatie of persoon die de belangstelling voor en kennis van het reisverhaal bevordert.
De jury roemt ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ om inhoud en vorm. Centraal in de tentoonstellingswebsite staan nootmuskaat (Pala betekent nootmuskaat in het Indonesisch) en de uitroeiing van een groot deel van de Bandanezen bevolking in 1621.
“Het biedt een blik op Banda in heden en verleden met een ongekende diepgang” aldus de jury. “Met veel liefde voor detail slaagt de tentoonstelling erin om stemmen bij elkaar te brengen die nooit eerder bij elkaar zijn gebracht. In een samenleving waarin individualisering en polarisatie soms de norm lijken, is een reisverhaal dat bijdraagt aan begrip en verbinding een ware verademing.” https://pala.wfm.nl
In 2021 was het 400 jaar geleden dat de Banda-eilanden gewelddadig werden ontvolkt. Boekpublicaties, krantenberichten en congressen herinnerden in dat jaar – midden in de coronaperiode – aan deze gewelddadige geschiedenis. Volgens de Linschoten-Vereeniging is er één initiatief geweest die eruit sprong, en wel vanwege het feit dat de online tentoonstelling ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ deze moeilijke geschiedenis bespreekbaar maakte en in conversatie bracht met het hedendaagse Banda.
Multimediale en meerstemmige aanpak
Het juryrapport van de Linschoten-Penning 2023 omschrijft dit als volgt: “Deze website neemt je mee op reis naar dat verleden aan de hand van fragmenten van geschreven en mondeling overgeleverde reisverhalen uit die tijd zelf, maar ze brengt je ook naar het Banda van vandaag de dag en laat zien hoe mensen daar het koloniale geweld herinneren en herdenken. De nootmuskaat, door Amitav Ghosh een vloek genoemd, vormt hier het aanknopingspunt van de vele verhalen. Een multimediale en meerstemmige aanpak inspireert en maakt nieuwsgierig naar het Banda van nu en van toen.”
Virtuele reis
De tentoonstelling biedt volgens de jury de lezers, kijkers en luisteraars niet alleen een nieuwe, meerstemmige blik op het verleden, het is een virtuele reis naar het heden. “Hoe hebben de gebeurtenissen in 1621 levens, families, gemeenschappen en samenlevingen gevormd? Hoe worden de gebeurtenissen door verschillende groepen herinnerd?
De makers van de online tentoonstelling formuleren een genuanceerd beeld en laten veel stemmen horen, veelal uit Banda zelf. Naast historici, antropologen en archeologen komen ook filosofen, botanici, fotografen, filmmakers, nootmuskaattelers, familieleden en ook nakomelingen van de Banda Eli en Banda Elat gemeenschap, die nu op Kei Besar wonen, aan het woord.”
Brede redactieraad
De tentoonstelling van het Westfries Museum in Hoorn kwam voort uit een intensieve samenwerking van een redactieraad bestaande uit historici, antropologen en activisten, met medewerking van een breed scala aan auteurs, ontwerpers, filmmakers én nazaten uit Indonesië, Banda, Nederland en elders in de wereld. Het colofon telt niet voor niets 54 namen.
Bijzonder detail: de jury van de Linschoten-Penning kwam er pas na selectie achter dat een van de medewerkers aan het project Tristan Mostert is, de huidige voorzitter van de Linschoten-Vereeniging. “Een beetje ongemakkelijk voor hem misschien, maar zeker geen reden voor de jury om niet dit fantastische project van het Westfries Museum te eren met de Penning,” aldus de jury.
Ruimte voor het Molukse perspectief
Redactieraadlid Ron Habiboe nam de honneurs waar om de prijs in ontvangst te nemen. Als historicus en freelance onderzoeker maakte hij deel uit van de redactie, met als doel om ruimte te geven aan de stem van de oorspronkelijke Bandanezen en zo een Moluks perspectief toe te voegen aan de geschiedenis van de Banda-eilanden.
In zijn dankwoord benoemde Ron Habiboe dit als volgt: “Pala, nootmuskaat, en in het verlengde hiervan Banda, de VOC en Jan Pieterszoon Coen… Hierover zijn boekenplanken vol geschreven. Het Molukse geluid is nagenoeg afwezig. Om die reden wil ik als redactielid van de tentoonstelling en speciaal namens de Molukse betrokkenen, het Westfries Museum bedanken; met name directeur Ad Geerdink voor zijn inspanningen om bij de samenstelling van de tentoonstelling speciaal ook de volledige ruimte te geven aan Molukse stemmen.”
Initiatiefnemers en samenstellers van de tentoonstelling zijn naast directeur Ad Geerdink Westfries Museummedewerker Cees Bakker en filmmaker Menno van Wees van Grapefruit Moon. Zij hopen dat met de uitreiking van deze bijzondere prijs de online tentoonstelling in de toekomst nog vele bezoekers inspireert en tot nadenken zal aanzetten. westfriesmuseum.nl/pala-nutmeg-tales-of-banda